Шляхам прафесійных проб

16.01.2017
- Працоўная дзейнасць займае важнае месца ў самарэалізацыі чалавека, - гаворыць педагог-псіхолаг Вольга Аляксандраўна Стасюк з брэсцкай сярэдняй школы № 20 імя Героя Савецкага Саюза Д.М.Карбышава. – У большасці выпадкаў моладзь выбірае прафесію, зыходзячы з існуючых у грамадстве стэрэатыпаў. Гэта перашкаджае знайсці сябе ў свеце прафесій і стварае псіхалагічныя цяжкасці з-за няўмення праектаваць жыццёвы і прафесійны шлях у рэальных рыначных умовах.

Каб школьнікі лягчэй арыентаваліся ў сучасных спецыяльнасцях і маглі знайсці ў далейшым месца на рынку працы, В.А.Стасюк распрацавала праграму прафесійных проб, якая ўваходзіць у сістэму работы сацыяльна-педагагічнай і псіхалагічнай службы школы па суправаджэнні прафесійнага самавызначэння старшакласнікаў.

- Прафесійныя пробы – гэта серыя мерапрыемстваў, якія мадэлююць элементы канкрэтнага віду прафесійнай дзейнасці, - тлумачыць Вольга Аляксандраўна. – Падчас удзелу ў прафесійных пробах вучні пагружаюцца ў будучую прафесію, бачаць яе перавагі і недахопы. Вопыт паказвае, што школьнікам варта прайсці як мага больш відаў прафпроб і толькі пасля гэтага выбраць тую прафесію, дзе іх магчымасці раскрыюцца максімальна.

У 2015 годзе школа пачала рэалізацыю інавацыйнага праекта “Укараненне мадэлі суправаджэння інтэлектуальна адоранай моладзі ў працэсе яе прафесійнага станаўлення”. Інавацыйнай групай праекта сталі дзевяцікласнікі. Сёння яны вучацца ў двух профільных 10 класах. У адным на павышаным узроўні вывучаюцца матэматыка і замежная мова/матэматыка і фізіка, у другім – руская мова і замежная мова. У якасці замежнай мовы ў школе вывучаюцца англійская і нямецкая.

- На падрыхтоўчым этапе праекта былі прызначаны цьютары, якія будуць суправаджаць вучняў, згодна з выбранымі напрамкамі, - расказвае В.А.Стасюк. – Цьютары паведамілі вучням, што падчас прафесійных проб яны правяраюць наяўнасць/адсутнасць у сябе прафесійна значных якасцей у адпаведнасці з рухам па індывідуальным адукацыйным маршруце. Далей прайшоў шэраг мерапрыемстваў, накіраваных на падрыхтоўку дзяцей да выбару напрамку прафесійных проб. Школьная псіхалагічная служба вызначыла формы іх арганізацыі: экскурсіі, назіранні, прафесійная практыка, гутаркі і трэнінгі. Важнай умовай праходжання групавой прапробы з’яўляецца невялікая колькасць чалавек у групе (5 – 7).

На метадычным савеце школы былі зацверджаны педагагічныя ўмовы правядзення прафесійных проб, да якіх дзевяцікласнікі прыступілі мінулай вясной. Выкананне прафесійнай пробы ўключае 3 кампаненты (напрамкі): тэхналагічны, сітуацыйны і функцыянальны. Іх інтэграцыя дазваляе стварыць цэласны вобраз прафесіі.

- Гэтыя кампаненты з’яўляюцца неабходнымі пры складанні зместу прафесійнай пробы, - адзначае Вольга Аляксандраўна. – Вельмі важна, каб у школьнікаў склалася цэласнае ўяўленне пра прафесію і спецыфіку пэўнага віду прафесійнай дзейнасці. Прыкладам праходжання першых прафесійных проб вучняў стала школа. Дзевяцікласнікам былі прапанаваны педагогіка (прафпроба ў пачатковай школе), медыцына (прафпроба ў медыцынскім кабінеце школы) і гандаль (прафпроба ў школьным буфеце). Змест, мэта, умовы і вынік прафесійнай пробы дакладна адпавядалі прынцыпу яе пабудовы як прафесійнага выпрабавання, якое мае дыягнастычную, дзейнасную і творчую накіраванасць, уключае сітуацыі для праяўлення прафесійна важных якасцей спецыяліста, магчымасці для развіцця інтарэсаў, здольнасцей і схільнасцей школьнікаў. Азнаямленне вучняў са зместам прафесійных проб на базе школы было арганізавана такім чынам, што ў адпаведнасці з самаацэнкай і ўзроўнем запытаў яны маглі самастойна выбіраць узровень складанасці заданняў.

Вынікам кожнага модуля прафесійнай пробы стала атрыманне завершанага прадукта дзейнасці – фрагмента ўрока ў пачатковай школе, творчай справаздачы аб рабоце ў медыцынскім кабінеце і школьным буфеце. У бягучым навучальным годзе рэалізацыя праграмы прафесійных проб прадоўжылася ў профільных класах. Вынікам прафпробы павінна стаць яе абарона вучнямі, дзе ацэньваецца ўзровень набытых практычных навыкаў і ўменняў.

- У бягучым навучальным годзе прафесійныя пробы прайшлі па двух напрамках – ваенная справа і турызм, - гаворыць В.А.Стасюк. – Прафпробы па ваеннай справе праводзіліся на базе Брэсцкай пагранічнай групы імя Ф.Э.Дзяржынскага і Брэсцкага абласнога ўпраўлення дэпартамента аховы МУС, а профпробы па турызме – на базе дзвюх турыстычных фірм.

Хаця праграма завершыцца толькі ў 2018 годзе, ужо атрыманы першыя вынікі. Так, вучні атрымалі даволі поўныя звесткі пра дзейнасць настаўнікаў пачатковых класаў, медыцынскіх і гандлёвых работнікаў, пагранічнікаў і міліцыянераў, спецыялістаў сферы турыстычных паслуг. Некалькі вучняў профільных класаў склалі індывідуальныя праграмы прафесійных проб па ваеннай справе і турызме. Дзеці змаглі суаднесці індывідуальныя інтарэсы і асобасныя асаблівасці з патрабаваннямі прафесіі, якая іх зацікавіла. Большасць вучняў профільных класаў працуюць над складаннем прафесіяграм выбраных прафесій. Старшакласнікі абараняюць вынікі праходжання прафесійнай пробы ў форме прэзентацыі. Падчас сацыяльнага ўзаемадзеяння вучні набываюць практычныя ўменні камунікацыйнай культуры. Дыягностыка паказала, што ў школьнікаў павысіўся інтарэс да працоўнай дзейнасці, фарміруецца патрэба ў самарэалізацыі ў соцыуме шляхам выбранай прафесіі.

Сяргей ГРЫШКЕВІЧ.